Vrede op aarde, wie wil dat nou niet? En hoe ver weg is die vrede vandaag de dag? Wie naar de kerkgeschiedenis kijkt of naar zijn eigen kerk, zal niet altijd automatisch in een loflied uitbarsten. Kerken leven niet altijd een boodschap van vrede uit of ze weten dat in de praktijk goed te camoufleren.
Maar toch… dat is gelukkig niet het hele verhaal. In zijn fascinerende nieuwe boek ‘Vrede op aarde, Over heil en redding in deze tijd’ gaat Stefan Paas in op de vraag ‘wat is redding vandaag de dag’. Het vertrekpunt daarbij is dat het ‘piëtistisch bekeringsdrama’ niet aanslaat in een seculiere tijd. Met dat bekeringsdrama doelt Paas op het idee dat geloven alleen gaat over het herstel tussen de ziel van het individu en God én dat het individu dat ook ervaart. In de Nederlandse context was dit bekeringsdrama eeuwenlang een belangrijke invulling van het evangelie, het goede nieuws. Maar als het in een seculiere omgeving niet aanslaat, wat is dan wel goed nieuws? Hij noemt dat ‘soteriologische verlegenheid’. Soteriologie is het theologische begrip van redding en heil.
In het boek komen tal van inzichten voorbij die van belang zijn voor missionaire initiatieven en bestaande kerken. In dit blog wil ik slechts een paar aanstippen die relevant zijn voor deze laatste categorie. Het boek is veel te diep, te breed (en te dik) om in een blog recht te kunnen doen.
Ik begin bij het einde, waar de missioloog Paas ons kerken met hun snufferd in de spiegel duwt.
“Waar een gemeenschap vooral bestaat uit gelijksoortige mensen, waar zij zich afzijdig houdt van de zoektocht naar recht, waar zijn niet uitreikt naar anderen, en waar zij niet mee zucht met de schepping, daar valt weinig te verzoenen. Het ligt voor de hand dat hier ook weinig te zien is van de shalom van God” (383).
Na een spannende, persoonlijke en goed beschreven reis naar redding in deze tijd, is dit een van de conclusies van Stefan Paas. Heil of redding gaat niet alleen over de ziel en niet alleen over het individu, maar is veel breder en rijker. Het is als het ware Gods oerkreet dat heel de schepping, alles in harmonie en vrede samenleeft, in verbondenheid met elkaar en met de Schepper.
Wat me daarbij aanspreekt, is dat Paas pleit voor enerzijds de verbinding met het lichamelijke en de ervaringswereld van mensen en anderzijds roept om alles te blijven verbinden met God. Vrede en verzoening zijn geen abstracte begrippen. Je kunt niet evangeliseren als je niet van mensen houdt, je kunt niet strijden voor duurzaamheid als er geen plek is op deze aarde waar je lijfelijk van geniet. Maar ook duurzaamheid zonder God schiet tekort: “Zonder die blik vanuit het kruis zullen we misschien de natuur redden, maar niet de schepping” (301). Voor mij kreeg die bekende Bijbeltekst ‘maar als ik de liefde niet had’ voor het eerst echt vlees op de botten na het lezen van dit boek. Liefde is niet abstract, maar uit zich in het echt liefhebben van mensen van vlees en bloed, van een concreet stukje tuin of natuur.
Maar de kerk dan? Is die nog nodig als heil zo breed en diep is? Kunnen we ons niet beter aansluiten bij clubs voor rechtvaardigheid en duurzaamheid? Nee, er is volgens Paas zelfs geen heil buiten de kerk. De kerk is een plek waar mensen oefenen in vrede brengen: intern én extern. Op het moment dat de blik alleen gericht is op het eigen persoonlijke heil of de interne strubbelingen en (zuivere) standpunten – dan is de kerk geen plek en geen brenger van vrede meer. Of zoals de missioloog Newbigin zou zeggen, geen instrument en geen voorproefje van het Koninkrijk van God.
Dat is ook wat wij bij Kerkpunt regelmatig zien bij kerken die we begeleiden. Men is zo gericht op het interne vredestichten en zuiverheid dat de buurt buiten beeld raakt. Wie geen groter doel nastreeft dan dat, verzandt vaak in gemekker over kleinmenselijke doeletjes of in gezellige prietpraat. De missie van de kerk heeft dan weinig meer van doen met de missie van God.
Tot slot, nog een spiegeltje uit het boek voor ons als kerken. “De soteriologische verlegenheid van veel christenen zou weleens te maken kunnen hebben met verlegenheid met de kerk, of in bredere zin met vitale praktijken van vrede stichten. Waar men geen ervaring heeft met zulke praktijken (of er geen oog voor heeft), raakt men al snel verlegen met Jezus. Het evangelie van God is als zaad dat een akker nodig heeft om te ontkiemen en vrucht te dragen.”
Dit boek zal veel herkenning oproepen bij mensen die met de voeten in de missionaire klei staan. En voor hen die dat nog niet doen, is dit boek een oproep om de stap naar buiten te zetten en te ontdekken wat ‘goed nieuws’ is voor de mensen die Gods liefde niet of matig hebben ervaren in hun leven.
Food for thought en vooral: food for practice.
Deze blog is geschreven door Cors Visser.