Teleurstellend
Twaalf jaar geleden verscheen het boek van Herman Finkers: De cursus ‘omgaan met teleurstellingen’ gaat wederom niet door. Finkers laat je door de gekozen titel glimlachen, zoals bij veel van zijn versjes en anekdotes het geval is. Er zit iets paradoxaals in, het zet mijn brein op een dwaalspoor en roept iets van teleurstelling op. Ik moest denken aan het boek toen ik een bericht las over een netwerkbijeenkomst georganiseerd door de TU Utrecht : Het slavernijverleden, wat kan ik daar als christen docent mee? De bijeenkomst ging niet door vanwege te weinig aanmeldingen. Is de conclusie dat christen vakdocenten geen theologische reflectie op het slavernijverleden willen? Dat dit onderwerp geen aandacht behoeft in hun lessen geschiedenis, maatschappijleer, godsdienst of filosofie? Pijnlijk en teleurstellend vind ik dat.
Het verleden verstaan
Een herdenkingsjaar kan de geschiedenis van ons slavernijverleden niet veranderen. Toch hoop ik van ganser harte dat we het verleden beter leren verstaan om zo te begrijpen in wat voor samenleving we nu leven. Jouw kerk maakt deel uit van deze samenleving en wordt erdoor beïnvloed. De afschaffing van de slavernij lijkt iets uit het verleden, maar het werkt door in het hier en nu! Dat is te zien in racisme op straat, ongelijkheid in het onderwijs, polarisatie en institutionele discriminatie.
Moderne slavernij
Slavernij is niet iets van het verleden. De organisatie Walk Free schat namelijk dat er 50 miljoen mensen(!) slachtoffer zijn van vormen van moderne slavernij. Zo’n 70 procent daarvan is vrouw. Deze ‘nieuwe’ slavernij is niet gebaseerd op officieel bezit, maar op andere wettige documenten zoals contracten en schulden. Menselijke waarde wordt gereduceerd tot wat zij in economische zin opleveren. Het zijn meestal armen, kwetsbaren en ontheemden. Zij worden bedreigd met geweld, een uithuiszetting of stopzetten van salaris. Wat doet het (met) ons dat er ook nu nog tot slaaf gemaakte mensen zijn, die gedwongen werk verrichten; in de kas, huishouding of in de prostitutie? Dit raakt ook ons, omdat we allemaal consumenten zijn.
Dromen
Stel, dat we vanuit Kerkpunt een netwerkbijeenkomst organiseren: Het slavernijverleden, wat kan ik daar als jeugdwerker mee? Wat zou het gaaf zijn wanneer we deze, wegens overweldigende belangstelling, meerdere keren kunnen organiseren. Ik zie voor me, dat jeugdwerkers in onze kerken nadenken hoe zij jongeren willen vormen en hoe zij het gesprek hierover met hun tienergroep kunnen aangaan. Om zo leed te kunnen (h)erkennen en samen te bouwen aan een toekomst waarin we leren van ons verleden. Dit klinkt als een droom, maar ik wens dat het werkelijkheid wordt.
Praten helpt
Het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) benadrukt dat het slavernijverleden niet alleen nakomelingen van tot slaaf gemaakte mensen, maar juist alle Nederlanders raakt. Bewustwording creëren en erover praten helpt bij het werken aan een gezamenlijk toekomst. Ook met jongeren! Als tip geeft het NJI een paar vragen die je elkaar kunt stellen:
- Wat is slavernijverleden en wat is dat voor mij?
- Hoe gaan we hier nu mee om?
- Wat is racisme?
Als jeugdwerkers deel je in de verantwoordelijkheid om jongeren te leren zien en laten begrijpen wat er om hen heen gebeurt en hoe zij zich hiertoe verhouden. Misschien voelen deze vragen spannend of ongemakkelijk. Maar hoe meer en vaker we hierover praten hoe makkelijker het zal gaan.
Aan het werk
Het herdenkingsjaar is geen saaie materie en het gaat niet alleen over onze geschiedenis. Jij en je jongere zijn onderdeel van een samenleving waarin dit ook nu nog speelt. Het aanbieden van een hapje en een drankje bij de netwerkbijeenkomst in Utrecht was niet overtuigend genoeg voor de vakdocenten, zij lieten zich er niet door verleiden. Los van een hapje en een drankje hoop ik dat jij wel het belang ziet om met jouw jongeren aan het werk te gaan rondom deze thematiek. Zodat we ons meer bewust worden van ons erfgoed, inclusief de rol van de kerk in verleden en het heden op het gebied van slavernij. Zodat wij onze eigen blinde vlekken kunnen ontdekken.
Al vele ketenen zijn gebroken en dit mag gevierd worden. Een herdenkingsjaar geeft aanknopingspunten om wakker te worden en aandacht te besteden aan dit toch niet zo ‘ver-van- mijn- bed- onderwerp’! Dat is niet teleurstellend, dat is hoopgevend.
