In de afgelopen tijd kwamen er weer heel wat cijfers van kerken naar buiten. De conclusie: veel kerkverlaters. Maar zeker zo pijnlijk: er komen heel weinig mensen van buiten de kerk tot geloof. Kerken lijken goed nieuws binnen hun eigen bootje te houden.
De zomer nadert, het kerkelijk seizoen zakt in, net als de ledenaantallen van de kerken volgens de net uitgekomen jaarboekjes. Terugloop, dat is ook de teneur in de christelijke media. Maar er is ook een andere kant van het verhaal. Een kant die misschien ook niet veel hoop geeft, maar wel handvatten om meer echt kerk te zijn: nieuwkomers.
De Gereformeerde Gemeenten kregen in 2023 zeven mensen uit met een niet-kerkelijke achtergrond. Voor de Christelijke Gereformeerden en Nederlandse Gereformeerden was dat respectievelijk 66 en 74. Iets om God dankboor voor te zijn, 147 mensen die hun leven aan Hem willen toewijden. Maar tegelijkertijd ook pijnlijk weinig. Concreet betekent het dat er op 2098 kerkleden één iemand van buiten tot geloof komt in een jaar. Of dat je 4,4 kerken nodig hebt voor één bekeerling. Wat zegt dat? Is de kerk dan niet een brenger van goed nieuws?
Voor mensen gaan protesteren, eerst een paar kanttekeningen. Ja natuurlijk, bekering is Gods werk, niet dat van mensen of een kerk. En in de hemel is feest voor iedere eenling die tot geloof komt. En natuurlijk, in een seculiere omgeving is het niet reëel grote aantallen te verwachten. En de ‘vangst’ gaat ook niet alleen over bekering, maar ook over gerechtigheid, naastenliefde e.d.. En ja, gelukkig zijn er tal van mooie initiatieven, Alpha-cursussen, internetevangelisatie en pioniersplekken. En misschien zijn er (evangelische) kerken die het ietsje beter doen (maar harde cijfers zijn er nauwelijks). En niet te vergeten de jeugd: jeugdwerk in een onchristelijke omgeving is missionair werk, dus doen we niet tekort aan alle kerkelijke jongeren die belijdenis doen?
Dat zijn allemaal terechte kanttekeningen. Maar het punt blijft staan: als één van de hoofdtaken van een kerk is het Evangelie verkondigen aan wie nog niet gelooft, dan doen we het niet goed. De mogelijke vangst is misschien groot, maar de netten blijven schrikbarend leeg.
Wie het kerkelijke leven een beetje kent, zal het vast ook niet verbazen. Want laten we eerlijk zijn: onze kerkelijke praktijk is toch dat we meer energie steken in mensen op de boot gevangen houden dan in het vangen van vissen? We gooien het net in de boot in plaats van ernaast. Kijk naar onze gebeden: hoeveel meer bidden we niet voor onze eigen clubjes en mensen dan voor anderen? Neem de reacties op teruglopende ledenaantallen. Die zijn vaak defensief, het net in de eigen boot: meer inzetten op jeugdwerk, meer pastoraat, aansprekender diensten e.d. Er zijn veel bootonderhouders, maar weinig vissers.
Jeugdwerk, pastoraat enz. zijn goede zaken. Een geloofsgemeenschap moet onderhouden worden. Maar zolang je geen seculiere mensen trekt als kerk, heb je een zwakke boodschap voor kerkgangers, die ook gewoon een seculier hart hebben. Dat blijkt ook in de praktijk: het seculiere hart van kerkelijken wordt extra aangeraakt door het getuigenis van hen die Jezus voor de eerste keer of opnieuw ontdekken. Het is een bemoediging: God leeft echt en doet ertoe, ook buiten ons eigen bootje.
Misschien moeten we gewoon wat vaker een voorbeeld nemen aan kerken uit andere landen of uit Bijbelse tijden. Neem de gemeente van Antiochië, waar ze een soort kerkenraad van vijf mensen hadden. Twee ervan – Barnabas en Paulus – worden erop uitgestuurd. Vinden we dat een beetje veel? Het zou al een hele stap zijn als kerken één op de vijf ambtsdragers, één op de vijf euro en één op de vijf gebeden zou richten op mensen die (nog) niet geloven. Zouden we ons als kerken dan niet beter inzetten in Gods missie met deze wereld? Jawel, God gaat over de vangst, maar het zou ons niks verbazen dat tellers het dan drukker zouden hebben dan nu. Drukker met het tellen van nieuwkomers én minder druk met het tellen van afhakers.
Deze opiniebijdrage verscheen ook in het Nederlands Dagblad.