Wat hebben kerken nodig om aantrekkelijk te zijn voor jongeren? Wat is kenmerkend voor geloofsgemeenschappen met actief betrokken jongeren? De antwoorden van het Amerikaanse onderzoek Growing Young zijn niet spectaculair of vernieuwend. Toch kunnen wij er veel van leren! Twee jaar zijn kerken in Nederland nu bezig met het toepassen van de principes. We delen een aantal opgedane inzichten.

Growing Young beschrijft wat kenmerkend is voor geloofsgemeenschappen met actief betrokken jongeren tussen de 15 en 29 jaar. In Amerika is onderzocht waarom jongeren betrokken blijven. Het antwoord: zes kernwaarden. Lees een samenvatting hiervan via de knop hieronder.

De kernwaarden zijn niet revolutionair, wel het inzicht dat geen enkele kernwaarde los gezien kan worden. De kernwaarden beïnvloeden elkaar onderling en zijn van elkaar afhankelijk. Wij waren benieuwd of Nederlandse jongeren en jeugdwerkers de kernwaarden herkennen en hoe de kernwaarden in onze kerken toepasbaar zijn. De kernwaarden blijken heel herkenbaar te zijn. Ze omschrijven wat jongeren aangeven en jeugdwerkers al heel lang roepen; Growing Young geeft er woorden aan met een wetenschappelijke onderbouwing. Maar hoe zit het met de toepasbaarheid van de kernwaarden? Vanuit onze ervaring met Growing Young in plaatselijke kerken delen wij vier inzichten:

Als eerste willen we doorgeven wat een jongerenwerker zei. Hij gaf aan dat gereformeerden goed zijn in de tijd naar Pasen toe, maar dat zij vaak geen raad weten met de tijd na Pasen. Zelden gaat het over een ‘nieuw leven’, over een leven vanuit de overwinning. Elke keer weer wordt de weg naar het kruis benadrukt, maar de boodschap komt niet aan bij jongeren. De jongerenwerker benadrukte dat de gekruisigde Christus essentieel is voor het christelijk geloof. Hij merkt alleen dat die boodschap vaak niet aansluit bij het leven van jongeren. Voor veel jongeren is God niet de God van het dagelijks leven.

Wij hebben gemerkt dat er een sfeer nodig is waarin we met elkaar zoeken naar hoe God betrokken is op ons dagelijks leven. Dat God niet iets is van het verleden. Dat God niet alleen op zondag in de kerk aanwezig is, maar ook als jongeren sporten, werken, naar school gaan, of als ze een gezellige avond hebben. God is aanwezig in de tranen, maar ook in de zonnestralen van het leven; in de manier waarop we liefhebben en anderen dienen. Voor jongeren is het belangrijk dat ze volwassenen ontmoeten die laten zien dat God betrokken is op het dagelijks leven. Maar die daarin ook eerlijk zijn als ze God niet ervaren, of ook twijfelen of God betrokken is op ons leven. Jongeren hebben behoefte aan ontmoetingen met volwassenen die eerlijk zijn over hun verlangens, pijn, schuld, schaamte, maar die tegelijkertijd ook kunnen delen dat ze leven vanuit genade en dankbaarheid. Volwassenen die geleerd hebben om vanuit de liefde van God te leven en daarin gericht zijn op anderen.

Als tweede willen we benadrukken dat het cruciaal is om te investeren in de gemeenschap. De coronacrisis heeft hier een dikke streep onder gezet. Wij merken dat jongeren de onderlinge ontmoetingen missen. Ze missen gesprekken met jeugdleiders en andere gemeenteleden. En ja, ze missen zelfs kerkdiensten. Jongeren verlangen naar een gemeenschap waar ze zich thuis voelen, een gemeenschap waar ze zich gezien weten. Jongeren hebben volwassenen nodig die hen zien, bijstaan en helpen. Probeer erachter te komen met welke vragen ze rondlopen. Waar dromen zij van? Hoe zien zij het leven? Hoe zien zij hun eigen toekomst?

Wanneer jongeren in aanraking komen met gemeenteleden die hen zien, volwassenen die betrokken zijn op hun leven, dan proeven zij iets van een warme gemeenschap. Daarvoor zijn fysieke ontmoetingen nodig. Ontmoetingen waarin ze op adem kunnen komen van een cultuur waarin no filter-Instagramfoto’s nog bomvol filters zitten. Vandaag klinkt steeds vaker dat je niet perfect hoeft te zijn, maar de realiteit is dat jongeren zelfs druk ervaren om in het imperfecte alsnog perfect te zijn. Het kost jongeren energie om een imago op te houden, om maar niet te spreken over het in stand houden van Snapstreaks en het plaatsen van nieuwe TikTokfilmpjes. De kerk kan een gemeenschap zijn waar dat niet hoeft. De kerk kan een plek zijn waar jongeren tot rust kunnen komen, waar gemeenteleden met jongeren hierover in gesprek gaan, niet vanuit een veroordelende houding, maar vanuit liefde en betrokkenheid.

Kernwaarde 5 (Geef in alles aandacht aan jongeren en jonge gezinnen) heeft uitleg nodig. Want het is niet zo dat er een kerk gecreëerd moet worden waarin alles wordt afgestemd op jongeren. Wél is het de bedoeling dat bij elke beslissing gedacht wordt aan de eventuele gevolgen voor jongeren en jonge gezinnen. In de praktijk betekent dit dus niet ‘alleen maar doen wat jongeren willen’. Dat jongeren alleen maar Opwekkingsliederen willen zingen, noem al de clichés maar op, waarvan nog maar de vraag is of het werkelijk zo is. Zeker, aansluiten bij de belevingswereld van jongeren, goede muziek en een hippe spreker zijn aantrekkelijk, maar niet essentieel.

Ons is opgevallen dat deze kernwaarde weerstand oproept. Het is waardevol om erachter te komen waarom dit zo is. Wij denken dat dit vooral te maken heeft met angst. Angst om dingen te veranderen. Want ook ouderen hebben verlangens, ook zij willen gezien worden. Maar wat laten ze daarmee zien richting jongeren? Het wordt spannend als we als kerk echt in alles aandacht willen geven aan jongeren en jonge gezinnen. Gewoontes kunnen dan zomaar veranderen. Tegelijkertijd zien wij dat waar kerken wel de keus maken om de aandacht te verschuiven naar jongeren en gezinnen er mooie dingen gebeuren.

Het afgelopen jaar is deze spanning zichtbaar geworden. Als kerken zijn we door de coronacrisis gedwongen om de dingen anders te doen, maar dat kost ons moeite. De focus ligt vooral op de kerkdienst, die vaak – met kleine aanpassingen – op dezelfde manier online vormgegeven wordt. Maar hoe vaak hebben we daarbij de vraag gesteld: wat is de impact van de keuzes die we maken op de volgende generatie? Zouden we alles hetzelfde doen als deze vraag centraal staat? Dat zorgt voor spanning en laat tegelijkertijd de kracht van deze kernwaarde zien. Door in alles aandacht te geven aan jongeren en jonge gezinnen ontstaat er creativiteit om te zoeken naar andere vormen. Als we dit niet doen, dan is de kans groot dat de kerk vergrijst.

Als vierde willen we noemen dat jongeren en jeugdwerkers aangeven dat Jezus en zijn boodschap centraal moeten staan. Dit wordt gezien als de belangrijkste kernwaarde. In de illustratie van het ‘vliegwiel’ hebben we het kruis van Christus dan ook prominent in het midden gezet. Onze ervaring is dat Jezus en fragmenten uit zijn leven interessant gevonden worden. Zeker als deze vertaald worden naar het leven van jongeren vandaag. Denk aan uitspraken van Jezus, verhalen die Hij vertelde en confrontaties die Hij aanging. Maak de vertaalslag door vragen te stellen als: Hoe zou Jezus nu geleefd hebben? Hoe zou Hij reageren? Wat zou Hij zeggen?

Voor ons helpt daarbij de oproep van Tomáš Halík, dat we op zoek moeten gaan naar de zacheüssen van onze tijd. Zacheüs staat in dit geval voor jongeren die zoekende zijn. Jongeren die op zoek zijn naar wie ze zijn. Jongeren die behoefte hebben aan contact. Jongeren die moeite hebben met de manier waarop we kerk zijn. Tegelijkertijd zijn ze wel nieuwsgierig naar wie Jezus is en wat het betekent om christen te zijn. Dit zijn de zacheüssen van deze tijd. Ze hopen dat er iemand langskomt die hen ziet, iemand die doet wat Jezus deed bij Zacheüs. Zacheüs werd geroepen en aangemoedigd om zijn schuilplaats te verlaten en zijn leven te vernieuwen.

Zoeken wij de zacheüssen van onze tijd op? Zien wij jongeren, juist nu fysieke ontmoetingen ingewikkeld zijn? Durven wij naar hen toe te gaan als ze ‘verstopt’ zitten? Als we jongeren letterlijk niet zien, of als jongeren zelf moeite hebben om zich te laten zien? Durven we op jongeren af te stappen en hen aan te spreken?

Doorkijkje op God en op wat een gelovige is

Tot slot, jongeren groeien op in een wereld waarin het niet gewoon is om in God te geloven. Voor hen is het moeilijk om te ervaren dat God betrokken is op het dagelijks leven. Als we nadenken over de impact van onze keuzes op de volgende generatie, dan kunnen vormen veranderen. Het belangrijkste is echter wat wij als volwassenen voorleven. Dit komt in alle kernwaarden in meerdere of mindere mate naar voren. Als jongeren proberen zich een beeld te vormen van wat geloven inhoudt, dan kijken ze allereerst naar ons als volwassenen.

Wij zijn als het ware het sleutelgat waardoor jongeren de wereld van God en geloof leren kennen. Als jongeren naar ons kijken, dan krijgen ze een doorkijkje op wie God is. Door naar ons te kijken, vormen jongeren zich een beeld van God. Daarnaast krijgen jongeren, doordat ze naar ons kijken, ook een beeld van wat een gelovige is.

Maar wat zien ze dan? Zien ze volwassenen die ontzettend hun best doen om perfect te zijn? Volwassenen die nooit twijfelen en altijd geestelijk door het leven gaan, volwassenen die zich nooit verstoppen? Je kunt je best doen dit beeld neer te zetten, maar wij denken dat we beter kunnen laten zien dat we ook twijfelen. Dat we ook vaak God niet ervaren, ons niet gezien weten; dat we ook fouten maken en onderuitgaan. Juist dan laten we zien wat genade is, hoe geduldig God is. Het gaat niet om ons, niet om het sleutelgat, het gaat om wat jongeren erdoorheen kunnen zien.

Dit artikel is geschreven door Anko Oussoren n.a.v. een onderzoek van Jasper van Opijnen. Jasper heeft stage gelopen en onderzoek gedaan naar de relevantie van Growing Young voor kerken in Nederland. Download het onderzoek via de knop hieronder.

Wil je meer weten?
Neem contact op met Anko Oussoren

anko.oussoren@kerkpunt.nl +31643754063