De kerk moet een veilige plek te zijn, voor iedereen. Dus ook voor de kinderen, tieners en jeugdleiders. Dat lijkt een open deur, maar veiligheid ontstaat niet vanzelf. Hoe werk je aan een veilige sfeer en hoe voorkom je allerlei vormen van seksueel misbruik?

Wat is sociale veiligheid?

Sociale veiligheid is een veelomvattend begrip en gaat over:

de bescherming, of het zich beschermd voelen, tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door, of dreigt van, de kant van menselijk handelen in de openbare ruimte.

Binnen het jeugdwerk betekent sociale veiligheid dus dat iedereen zich beschermd voelt. Samen doen jonge mensen en leiding er iets aan om gevoelens van onveiligheid te voorkomen. Bij onveiligheid kun je bijvoorbeeld denken aan:

  • agressief gedrag
    schelden, beledigen, spugen, slaan, vechten, bedreigen, met voorwerpen gooien, vandalisme, diefstal, verkoop en gebruik van verdovende middelen, bedelen, treiteren, aanranding, verkrachting, zelfmoord en moord – of door met een van deze dingen te dreigen
  • intimidatie
    uitsluiten, onaangepast gedrag, seksuele intimidatie, iemands doorgang belemmeren, geluidsoverlast, vervuiling door etenswaren, papier, verpakkingsmaterialen, vuile schoenen op de bank, roken op plaatsen waar dat niet is toegestaan
  • machtsongelijkheid
    roddelen, afhankelijkheid laten ontstaan, iemand overslaan of uitsluiten

Het Meldpunt Seksueel Misbruik in Kerkelijke Relaties (SMKR) zet zich in voor de kerk als veilige plek. Het Meldpunt heeft verschillende tools ontwikkeld om kerken te helpen op de weg naar veiligheid. Met het Stappenplan Een veilige kerk kun je zelf aan de slag gaan om je eigen kerk veiliger te maken.

Stappenplan Een veilige kerk

Geef aandacht aan conflict

Sociale veiligheid is een punt van aandacht bij elke ontmoeting. Ook als er een keer een conflict is in een groep. Praat hierover en geef aandacht aan wie ermee te maken hebben. De regel is dat er bij elk conflict, hoe klein ook, pastorale aandacht is voor iedereen die hier bij betrokken is. Dat geldt voor de ‘dader’, het ‘slachtoffer’ én de ’toeschouwers’. Door ook aan de kleine conflicten aandacht te geven bouw je in het jeugdwerk aan een sfeer van vertrouwen.

Maak misbruik bespreekbaar

Seksueel misbruik is een lastig onderwerp. Toch is het belangrijk dat kerken dit onderwerp bespreekbaar maken in preken, in het jeugdwerk en op kringen. In Christus’ gemeente is geen plaats voor misbruik, in welke vorm dan ook. Blijvende aandacht voor een veilige kerk vraagt om planmatige aanpak. De kerk heeft de verantwoordelijkheid om de veiligheid te waarborgen. Natuurlijk leef je in de kerk het liefst vanuit de overtuiging dat het in jouw gemeente niet voorkomt. Maar dat is niet meer dan een wens en zeker geen garantie, de cijfers spreken het tegen!

Het Meldpunt Misbruik heeft een aantal tools ontwikkeld waar jeugdgroepen mee aan de slag kunnen om veiligheid in de groep bespreekbaar te maken. Zo is er een Stellingenspel en een Kringgesprek over omgangsregels in de groep. De materialen hiervoor vind je bij stap 3 in het Stappenplan Een veilige kerk.

Stellingenspel en Kringgesprek

Gedragscode

Iedereen met een taak in de kerk zal zijn of haar eigen werkwijze zorgvuldig moeten bewaken om risicovolle situaties te herkennen en bespreekbaar durven te maken. Iedereen met een taak in de kerk is verantwoordelijk voor het zuiver houden van relaties. Daarbij is het van belang om het evenwicht tussen distantie en nabijheid te bewaken. Van jou als jeugdleider wordt verwacht dat je uitgaat van morele richtlijnen.

Gedragscodes en protocollen

Niks doen is geen optie

Gemeenten die geen preventiebeleid voeren lopen een aantal risico’s:

  • vrijwilligers in de kerk zijn niet op de hoogte van gedragsregels en bewaken de veiligheid niet of onvoldoende
  • slachtoffers van misbruik weten niet waar ze met hun verhaal terecht kunnen
  • daders worden niet gestopt, wat niet alleen schadelijk is voor slachtoffers, maar uiteindelijk ook voor de dader zelf
  • de kerkenraad kan verantwoordelijk worden gehouden voor het misbruik dat in de gemeente plaats vindt, omdat zij geen maatregelen heeft genomen

Heb jij problemen of vragen rond seksueel misbruik in kerkelijke relaties? Neem dan contact op met Meldpunt Misbruik.