Het hart van liturgie
Een paar Bijbelteksten die het hart van liturgie in beeld brengen:
- ‘Op elke plaats waar Ik mijn naam wil laten noemen, zal Ik naar jullie toe komen en je zegenen’ (Exodus 20,24).
Zie ook Psalm 111,4 ‘Hij stelde een gedenkdag in voor zijn wonderen, genadig en liefdevol is de heer’
- ‘U komt alle lof, eer en macht toe, Heer, onze God, want U hebt alles geschapen: uw wil is de oorsprong van alles wat er is’ (Openb. 4,11).
Zie ook Romeinen 11,36: ‘Alles is uit Hem ontstaan, alles is door Hem geschapen, alles heeft in Hem zijn doel. Hem komt de eer toe tot in eeuwigheid’.
Hier wordt in het kort het hart van liturgie geschetst. Dat gebeurt met een paar kernwoorden: de naam van de Heer, zegenen en gedenken, een speciale plaats, het initiatief ligt bij God, en er zijn mensen die worden aangesproken. Daaronder ligt een stevig fundament: God heeft alles geschapen, alles heeft in Hem zijn doel. En dus: Hem komt alle lof, eer en macht toe.
Liturgie in de praktijk
Dit alles wordt al eeuwen in praktijk gebracht. Op allerlei manieren, die samenhangen met de tijd en cultuur. Maar in al die verschillende praktijken spelen steeds dezelfde aspecten mee. En die aspecten krijg je in beeld als je kijkt wat er wordt gedaan, door wie, waar, wanneer en hoe. En vergeet vooral ook niet waarom en waartoe het gebeurt.
Zes w-woorden en een h-woord – samen brengen ze heel veel in beeld, ook als het over liturgie gaat. Heel kort samengevat: Liturgie gaat eigenlijk over alles wat in en rond de kerkdienst speelt.
Een paar voorbeelden aan de hand van enkele woorden uit de opsomming hierboven. Bij het wie van een kerkdienst denk je misschien al snel aan wie er voorgaat, maar het gaat nog veel meer over de samengekomen gemeenschap. Bij waar kun je denken aan adres en postcode, maar veel belangrijker is de ruimte, de inrichting en de (on)mogelijkheden ervan. Bij hoe gaat het niet alleen over hoe de dienst in elkaar zit en hoe het zingen wordt begeleidt, maar minsten zo veel over de manier waarop we alles samen doen.
Door deze manier van kijken naar liturgie breng je aspecten in beeld die altijd en overal meespelen (ook al was je je er niet van bewust). Zo groeit er meer inzicht. En dat helpt bij doorpraten en reflecteren, bij visievorming en afspraken maken. Wat ligt er onder en achter onze praktijk, onze kerkelijke opvattingen, onze individuele overtuigingen? Het helpt om samen verder te komen dan uitspraken als ‘smaken verschillen’, ‘zo voel ik dat nu eenmaal’, ‘dat is niet meer van deze tijd’ of ‘dat is niet gereformeerd’.
Liturgie: samen aan de slag
Wat is het juiste startpunt om aan de slag te gaan rond liturgie? Het voorkomt een hoop gedoe als je weet waar je het over gaat hebben. In het kort komt het hierop neer dat je samen dat wat hierboven staat over het hart en de praktijk in beeld hebt. Dat hart en die praktijk zijn ook nooit los van elkaar te zien. Er is er een voortdurende wisselwerking tussen beide en daardoor gaat het veel verder dan alleen maar vormen en losse onderdelen. Juist dát maakt liturgie tot zoiets moois! Niet gemakkelijk en nooit vanzelfsprekend, maar altijd weer het ontdekken waard.