Door: Ingrid Plantinga
Mijn kinderen geven geregeld hun ongezouten kritiek op de online diensten. Een breder beeld krijg ik vanuit ons advieswerk aan kerken. En dan hoor ik toch best veel overeenkomsten met wat mijn tieners roepen: “Daar kijk ik echt niet naar – dat is toch niet gezellig – saa-aai”. Ingaand op deze signalen geef ik drie tips voor mensen die meewerken aan digitale vieringen.
“Veel gemeenteleden kijken helemaal niet naar de diensten. Hoe houden we ze bij de kerk?”
De angst om mensen kwijt te raken is groot. Toch is het belangrijk om voor ogen te houden dat het niet je focus moet zijn om mensen bij de kerk te houden, maar bij God. Kerk zijn en kerkdiensten houden zijn geen doelen op zich, het zijn middelen die mensen helpen in hun persoonlijk geloofsleven. Liturgie is een oefening die mensen in beweging zet om te wandelen en te worstelen met God. En de gemeenschap van de kerk is het publiek dat je aanmoedigt en het vangnet dat je opvalt als het niet gaat.
Deze tijd legt een verlegenheid bloot om huisgodsdienst vorm te geven. Mensen voelen hun passie voor God wankelen nu ze zijn teruggeworpen op de binnenkamer. Ouders voelen zich onbekwaam om een geloofsgesprek aan te gaan met hun kinderen of tieners. We hebben de kerk blijkbaar harder nodig dan we dachten. Dus geef mensen in de digitale vieringen handvatten om geloven thuis gestalte te geven. Kies thema’s en bijbelteksten die daarbij helpen. Geef bij de preek een gespreksvraag, biedt handreikingen voor gezinsmomenten of een leesrooster voor stille tijd.
“Ik mis de praatjes voor de dienst en de koffie achteraf.”
Hoewel de meeste kerken de techniek inmiddels redelijk goed op orde hebben, kunnen ze niet tippen aan de professionele shows van TV-zenders of megakerken. Dat hoeft ook niet. Zoek als kerk je kracht in de eigenheid van de gemeenschap. Mensen missen elkaar en genieten ervan bekenden te zien op het beeldscherm. Dus geef verschillende volwassenen, tieners en kinderen uit je kerk een taak voor de camera. Sla de interne mededelingen niet over maar neem daar juist de tijd voor (zoals activiteiten, vacatures, gebedspunten). Of maak de gemeenschap visueel door vooraf filmpjes te monteren waarin gemeenteleden iets delen, het Onze Vader uitspreken of brood breken en doorgeven.
Voor tieners is die gemeenschap vaak de belangrijkste geloofstaal. Dus verwacht niet van hen dat zij de online diensten zullen waarderen (dat deden ze bij de live diensten meestal ook niet). Voor hen is het waardevol om te blijven zoeken naar wegen voor ontmoeting, hoe kleinschalig ook.
“Ik heb er niks mee en kan mijn aandacht er niet bijhouden.”
Soms moet ik wel lachen als ik zie hoe online diensten een digitale kopie zijn van de live diensten. Zelfs de collecte wordt aangekondigd in rondgangen terwijl er niks rondgaat… Het is goed om te beseffen dat mensen achter een beeldscherm de dienst niet op dezelfde manier meemaken als in de kerkbanken.
Als je een dienst voorbereidt zou je eigenlijk een visualisatie-oefening moeten doen waarbij je je gemeenteleden in hun huiskamer voor je ziet: mensen in pyjama slurpend van hun koffie, tieners hangend op de bank, enkele fanatiekelingen die keurig gekleed met de Bijbel klaar zitten, kinderen met een kleurplaat voor hun neus, ouders afgeleid door het lawaai van hun kroost, senioren die de eenzaamheid van hun isolement voelen. Om deze rusteloze schare bij de dienst te betrekken kun je niet je gewone ding doen. De spanningsboog achter een beeldscherm is beperkt, dus hou je preek, gebed en de dienst als geheel kort (liever een half uur aandacht dan anderhalf uur waarbij de meeste kijkers zijn afgehaakt). Ook in liturgie geldt: less is more!
Daarom is het ook nodig om liturgische onderdelen opnieuw te doordenken. Waarom zou je zes of zeven liederen zingen als je weet dat de meeste mensen het ongemakkelijk vinden om in hun woonkamer mee te zingen? Dan kun je het beter bij twee mooie luisterliederen houden. Voor het bidden kun je gebruik maken van een kort geschreven gebed dat in beeld verschijnt zodat mensen het kunnen meebidden (op dat moment of later). Moedig mensen aan om thuis de liturgie mee te beleven door rituelen als het aansteken van een kaars, het wassen van de handen of het neerzetten van een kruis.