Christenen met en zonder migratieachtergrond leven vaak langs elkaar heen. Hoe kun je als lokale gemeente je meer openen voor bezoekers uit andere culturen? Samen Geloven deed onderzoek naar de situatie van intercultureel kerk-zijn in verschillende kerkgenootschappen in Nederland en in omliggende landen. Op basis hiervan deelt Marien Kollenstaart tien stappen die je als gemeente kunt zetten op weg naar meer intercultureel kerk-zijn.

1. Praat over het waarom

Motieven om contact te maken met mensen uit andere culturen kunnen heel verschillend zijn. Zelf ben ik bewust geworden wat huidskleur met je doet doordat mijn kinderen van kleur allemaal opgroeiden in een witte omgeving en dito PKN-gemeente. Daarom raakt dit thema mij. Open staan voor meer diversiteit in je kerk kan ook door je buitenlandervaring waardoor je andere culturen en geloofsbeleving als verrijking ziet of door een missionair verlangen. Dit zijn maar enkele voorbeelden. Vraag naar elkaars drive en ga het gesprek hierover aan. Dit inspireert en helpt als gemeente om een focus te krijgen.

Migranten zoeken een nieuwe familie, willen integreren, ruimte voor hun geloofsbeleving, hun gaven inzetten en geloofsgesprekken

2. Wees je bewust van je context

Waarom is Jezus de Zoon van God en waarom worden gehandicapte kinderen geboren? Deze twee brandende vragen had een Iraanse man die op een zondagmorgen mijn kerk binnenstapte. Hij had een droom gehad over Jezus en wilde meer van Hem weten. Dit leidde uiteindelijk tot een dooptraject en de vorming van een regionale Iraans-Nederlandse bijbelstudiegroep.

Een protestantse gemeente in België is in tien jaar tijd veranderd van een witte gemeente naar een kerk waar op zondagochtend driekwart van de bezoekers een migratieachtergrond heeft. Deze transformatie begon met het verlangen relevant te willen zijn voor de buurt. Asielzoekers bleken opvang nodig te hebben. Ze werden geholpen en kwamen ook op zondag naar de kleine, vergrijsde gemeente, waardoor er nieuw elan ontstond.

Vaak begint de bezinning op intercultureel kerk-zijn als de context daar aanleiding toe geeft. Bewustwording van de context is dus noodzakelijk, bijvoorbeeld door het in kaart brengen van de verschillende nationaliteiten en relevante organisaties in je buurt.

3. Vraag naar behoeften

‘Ik wil best Meri en Hatem helpen verhuizen, maar ook nog bij hen eten en over Jezus praten hoeft van mij niet.’ Het blijkt dat de behoeften van mensen met een migratieachtergrond en het aanbod van kerken vaak niet matchen. Migranten zoeken een nieuwe familie, willen integreren, ruimte voor hun geloofsbeleving, hun gaven inzetten en geloofsgesprekken. Vrijwilligers zijn vaak beperkt in hun tijd en soms niet zo gewend om over hun geloof te spreken. Veel gemeenten vinden het lastig om migranten in een kerkdienst ruimte bieden voor hun gaven en geloofsbeleving. Vragen naar de behoeften van de ander en bezinning hoe je als gemeente hierbij kan aansluiten is een belangrijke stap.

4. Vorm een visie en maak beleid

Een vaste kerkbezoeker ergerde zich groen en geel aan geroezemoes achter haar, draaide zich om en beet de tolk een hartgrondig ‘ssssst!’ toe. Intercultureel gemeente-zijn is niet altijd makkelijk en kan op weerstand stuiten. Dan is het goed om als kerk een gedragen visie te hebben, bijvoorbeeld over het verlangen om het evangelie te vertalen voor bezoekers uit andere culturen. Vandaaruit kan er beleid gemaakt worden dat aansluit op de context en dat relevant is voor mensen uit andere culturen. Dat beleid en de achterliggende visie moeten besproken en herhaald worden, zodat hopelijk de hele gemeente mee kan komen in de verandering.

5. Bouw aan een intercultureel team

In een gemeente liep een enthousiaste diaken voorop in het verbinden van migranten aan gemeenteleden, totdat hij door een burn-out uitviel. Vaak hangt het interculturele werk aan een kartrekker. Die pioniers zijn hard nodig. Tegelijkertijd is ook een team daaromheen van belang. Het is goed als daar een vertegenwoordiging vanuit de leiding van de kerk in zit. Daarnaast het liefst ook een bruggenbouwer vanuit de culturen die je wil bereiken. Zo bouw je aan een sterk intercultureel team.

Intercultureel gemeente-zijn is niet altijd makkelijk en kan op weerstand stuiten. Dan is het goed om als kerk een gedragen visie te hebben

6. Deel je leven

Nadat een Syrische man uit mijn kerk mij zijn verdrietige levensverhaal vertelde, zei hij jaloers tegen mij: ‘Maar met jou gaat alles goed!’ Mijn gedachte was: ‘Je moest eens weten…’ Er was ongelijkwaardigheid in ons contact. Later deelde ik wel eerlijk over mijn zorgen met een Iraanse broeder in een vergelijkbare privésituatie als ik, met als grote verschil dat hij gevlucht was en ik niet. Het wederzijds uitwisselen maakte die band meer gelijkwaardig. Intercultureel kerk-zijn kan niet zonder wederkerige relaties.

7. Wees gastvrij

Een kerk in Engeland zorgde dat er naast een witte ook een zwarte pop was bij de oppas. Toen een Afrikaans gezin de kerk bezocht, rende het kind meteen naar die pop. Dit raakte de ouders zo dat ze lid werden van die gemeente.

Een Amerikaan die al drie maanden in een Nederlandse kerk zat, werd al die tijd niet gevraagd of hij vertaling nodig had. Hij hield vol, maar begreep er niets van.

Zorg dat je kerk in uitstraling en communicatie gastvrij is voor bezoekers met een andere huidskleur, culturele achtergrond en/of taal.

8. Organiseer interculturele activiteiten

Kerken zijn over het algemeen actief in het aanbieden van praktische hulp. Dat is vaak het eerste contact met mensen met een migratieachtergrond. Alleen willen veel migranten meer: leven delen en geloofsgesprek. Daarom is het goed om andere activiteiten aan te bieden als vervolgcontact, bijvoorbeeld een gesprekskring als ze vragen hebben over het christelijk geloof of een maatjesproject.

9. Benut talenten

Vaak zie je mensen uit andere culturen wel even aanhaken, maar op den duur langzaam verdwijnen. Dat kan komen omdat ze het gevoel blijven houden gast te zijn. Hoe kunnen ze zich ook volwaardig gastheer of -vrouw voelen? Er zijn kerken die heel bewust mensen met een migratieachtergrond vragen voor het welkomstteam, om koster te zijn, om te spelen in het muziekteam of om zitting te nemen in de kerkenraad.

10. Werk aan een lerende houding

Een Afrikaanse bezoekster stond bij de koffie na dienst alleen en ging naar huis zonder door iemand aangesproken te worden. Contact leggen met iemand van een andere cultuur is spannend. Het vraagt om de drempel over te gaan naar iemand die anders is dan jij. Intercultureel kerk-zijn heeft alleen kans van slagen als je nieuwsgierig bent naar die ander, wilt luisteren en je hart en leven wilt openen. Vanuit deze houding zal blijken dat samen geloven leerzaam, inspirerend en tot zegen is. Niet alleen voor die nieuwe bezoeker, maar misschien nog wel meer voor jezelf.

Samen Geloven biedt begeleiding, advies en materiaal aan bij al deze stappen om meer intercultureel kerk te zijn. Kijk op www.samengeloven.org.

Intercultureel kerk-zijn in Nederland

In hoeverre leven christenen uit verschillende culturen in Nederland langs elkaar heen? Namens Samen Geloven onderzocht Marien Kollenstaart tien kerkgenootschappen in Nederland op intercultureel kerk-zijn. In de toegankelijk geschreven brochure ‘Een wereld te winnen’ staan de interessante resultaten van deze verkenning. Opvallend is hoe in elke stroming diversiteit en integratie weer anders vorm krijgt. Tegelijkertijd zijn er over het algemeen relevante en bepalende factoren aan te wijzen. Dit onderzoek is dus een must voor elke kerk die op landelijk of lokaal niveau hiermee aan de slag wil om meer intercultureel te worden. De brochures zijn te bestellen op www.samengeloven.org. Samen Geloven is een initiatief van de Protestantse Kerk in Nederland en stichting Geloofsinburgering en wil de relatie tussen christenen met en zonder migratieachtergrond bevorderen.

www.samengeloven.org