In onze maatschappij maken veel mensen schulden. Denk bijvoorbeeld maar aan een hypotheek voor een woning. Veel luxe goederen zoals een auto, inboedel of een grote reis worden makkelijk gefinancierd door middel van kredieten. Rood staan is al lang geen taboe meer. Schulden maken is normaal. Vaak gaat het goed. Maar niet altijd.
Als diaken kun je te maken krijgen met situaties van zulke hoge schulden dat iemand niet meer in staat is om zonder hulp uit de problemen te raken. We spreken dan van problematische schulden. Er zijn verschillende definities voor een problematische schuld, maar wij hanteren die van de Nederlandse vereniging voor volkskrediet (NVVK). Deze definitie is namelijk de norm in wet- en regelgeving en in de praktijk:
Er is sprake van problematische schuld als de maandelijkse betalingsverplichtingen (rente en aflossingen) voor lopende leningen hoger zijn dan de maandelijkse aflossingscapaciteit van het huishouden (de hypotheek valt niet onder leningen in deze definitie)
Voor een diaken is het soms lastig in te schatten of er sprake is van problematische schulden. Daarom staan hieronder een aantal signalen die kunnen duiden op problematische schulden:
Een SchuldHulpMaatje is een goed toegeruste vrijwilliger die mensen met financiële problemen ondersteunt. De vrijwilliger biedt verschillende soorten hulp:
Wat kan de diaconie doen?
Diaconieën kunnen deelnemen aan het project SchuldHulpMaatje door vrijwilligers te werven en te trainen. Op www.schuldhulpmaatje.nl lees je daar meer over.
Inschakelen van professionele hulp is verstandig wanneer je twijfelt of je de situatie als diaconie wel voldoende kunt inschatten of kunt regelen of als schuldenproblematiek het gevolg is van verslavingen of gedragsproblemen. Ook wanneer er afspraken moeten worden gemaakt met schuldeisers is professionele hulp aan te bevelen.
Voor professionele hulp kun je terecht bij de reguliere schuldhulpverlening van de gemeente of bij een particuliere schuldhulpverleningsorganisatie. Reguliere hulp wordt – zij het steeds minder – door de overheid gefinancierd, maar de wachttijden bij de gemeente zijn vaak wel lang. Dat is lastig omdat hulp vaak snel gewenst is. Particuliere organisaties kunnen vaak sneller helpen, maar brengen daarvoor kosten in rekening.
Er zijn diverse organisaties die je in concrete situaties kunnen adviseren. Wellicht heb je in jouw gemeente een deskundig gemeentelid. Ook een schuldhulpmaatje kan veel betekenen voor iemand met problematische schulden.
Het inschakelen van professionele hulp betekent niet dat je vanuit de diaconie niets kunt doen. Als diaconie kun je helpen met het stabiliseren van de situatie en het inzichtelijk maken van de schulden en schuldeisers. Ga aan de slag met die tas vol ongeopende rekeningen om zo orde te brengen in de chaos. Hoe concreter het beeld van de situatie, hoe beter je kunt bepalen welke hulp nodig is. Maak het volgende inzichtelijk:
Zo kun je de vaak lange wachttijden voor reguliere schuldhulpverlening nuttig gebruiken. Daarnaast kun je mensen helpen om wegen te vinden naar instanties van schuldhulpverlening. Je kunt mensen begeleiden naar het loket van de gemeente.
Aanpassingsschulden ontstaan doordat door verlies van werk, echtscheiding of een andere onverwachte gebeurtenis het inkomen drastisch vermindert. Het aanpassen aan deze nieuwe situatie is moeilijk en kost vaak tijd. Schulden zijn vaak het gevolg.
Compensatieschulden ontstaan wanneer iemand negatieve gevoelens of een bepaald gemis wil compenseren door onbezonnen uitgaven te doen.
Gedragsschulden zijn het gevolg van gedragsstoornissen en zijn vaak gerelateerd aan een verslaving.
Overbestedingsschulden ontstaan doordat iemand meer uitgeeft dan hij of zij zich kan veroorloven.
Overlevingsschulden ontstaan op het vlak van de basisbehoeften. Denk hierbij aan schulden bij de zorgverzekering, de energieleverancier of de woningcorporatie. Er is sprake van een structureel tekort.
Schulden door anderen hangen vaak samen met het verbreken van een relatie. Denk aan de gescheiden vrouwen die in de bijstand belanden. Ook komt het voor dat de ex-partner de ander met schulden laat zitten.
Schulden door bureaucratische fouten komen regelmatig voor. Iemand ontvangt bijvoorbeeld teveel huursubsidie die later wordt teruggevorderd. Of het ontvangen van een uitkering laat lang op zich wachten, waardoor iemand met incassokosten wordt geconfronteerd.